یدالله موقن

نتيجه گيري
در مطالعۀ اديان كهن بايد نه با اساطير بلكه با شعائر و مناسك ديني شروع به پژوهش كنيم.(7) اما بعضي اسطوره‏ها را نمي‏توان صرفاً به اين دليل كه آنها تبيين اعمال ديني نيستند كنار نهاد،در واقع بعضي اسطوره‏ها سرآغاز تفكر ديني را نشان مي‏دهند يا تلاشي هستند در جهت انتظام بخشيدن اعتقادات ومرتب و منظم كردن شعائر ديني. در این حالت نيز اسطوره، خصلت فرعي بودن خود را بيشتر نشان مي‏دهد.اسطوره‏ها حاصل فلسفه بدوي هستند تا تفكر درباره ماهيت جهان؛ اسطوره‏ها مي‏توانند سرشت سياسي نيز داشته باشند يعني براي اين ساخته شده باشندكه كيش هاي مختلف را درون يك ارگانيسم سياسي و اجتماعي يك كاسه كنند و رشته اي از مودت و وحدت ميان قبايل بيافريند؛ يا اينكه اسطوره ها آفريدۀ بازي آزاد تخيل حماسي‏اند. اما فلسفه، سياست و شعر چيزهايي غیر از دين خالص هستند.

» ادامه مطلب

يدالله موقن

سخن مترجم
ويليام روبرتسون- سميت( Robertson- Smith 1846-1896) پژوهشگري كم نظير درقلمرو نقد كتاب مقدس و فرهنگ اقوام سامي بود. او تقريباً با همۀ زبان‏هاي سامي آشنايي داشت و كرسي استاد زبان عبري و تورات شناسي دانشگاه آبردين اسكاتلند به او سپرده شده بود. بعد از آنكه از دانشگاه آبردین اخراج شد،کرسی استادی زبان عربی در دانشگاه كمبريج را به دست آورد. سميت با بيشتر زبان‏هاي اروپايي آشنايي داشت و گويا زبان فارسي را نيز مي‏دانسته است. او تحت تاثير دوستش مك لنان به مسائل انسان شناسي علاقه مند شدوتحت تاثير نظريات او در بارۀ توتميسم و خويشاوندي از طريق مادري قرار گرفت. سميت زماني نيز به تدريس فيزيك پرداخت و اگر به پژوهش‏هاي انسان شناسي وتورات شناسي نپرداخته بود، مي‏توانست در رياضيات ومنطق نيز به پيشرفت‏هاي علمي درخشاني نائل آيد. سميت در دائره‏المعارف بريتانيكا مقالاتي درباره سفر تثنيه و كتاب مقدس نوشت كه به مذاق اعضاي كليساي آزاد اسكاتلند خوش نيامد، بنابراین او را كه كشيش بود خلع لباس كردند واز دانشگاه نيز عذرش را خواستند. اين عمل، سبب اعتراض‏هاي شديد شد؛ دانشگاه‏هاي بسياري در آمريكاو انگلستان كرسي استادي به او پيشنهاد كردند؛ از جمله دانشگاه كمبريج انگلستان كه كرسي استادي زبان عربي را به او سپرد. سميت، پژوهشگري پر كار بود؛ چهار كتاب نوشت كه هريك از آنها شاهدي بر نبوغ تاريخي، وانسان شناختي او هستند آثار او به اين شرح‏ اند:
عهد عتيق در كنيسۀ يهودي
انبياي بني‏اسراييل
خويشاوندي وازدواج در عربستان قديم (منظور پيش از اسلام است)
درس گفتارهايي درباره دين اقوام سامي

» ادامه مطلب

اكنون كمونيسم كه مي‏كوشد تا همه شكلهاي نابرابري اجتماعي را از ميان ببرد وحتي خودنابرابري را نيز محو كند،درست مانند روح مطلق هگلي است كه بايد همه شكلهاي مشقت ذهني را از ميان ببرد و در قله دستاوردش حتي خود مشقت را نيز محو كند. چنين دريافتي از اجتماع، اتوپيايي است؛ زيرا همين كه چنين اجتماعي تحقق يافت،ديگر اجتماعي زنده نيست، درست همان گونه كه روح مطلق هگلي در اوج اعتلاي خود ديگر روحي متفكر نيست.

» ادامه مطلب

ژرژ سورل در اثر مشهور خود به نام تاملاتي دربارۀ خشونت مي‏نويسد:

«دردهان اين نمايندگان خود خواندۀ پرولتاريا، همه فرمول هاي سوسياليستي معناي خود را از دست مي‏دهند. مبارزۀ طبقاتي هنوز هم اصل بزرگي باقي مي‏ماند،اما بايد تابع همبستگي ملي قرار گيرد.انترناسيوناليسم باوري است كه حتي ميانه روترين سوسياليست اعلام آمادگي مي‏كند كه بدان سوگند وفاداري بخورد؛ اما ميهن پرستي نيز تكاليف مقدسي را بر دوش او مي‏گذارد. رهايي كارگران بايد به دست خود كارگران صورت پذيرد و روزنامه هاي سوسياليستي نيز هر روز آن راتكرار مي‏كنند؛ اما رهايي واقعي كارگران در اين است كه به سياستمداري حرفه اي راي بدهندتا او از اين طريق جاي راحتي در جهان به دست آورد و كارگران را رهبري كند. سرانجام دولت بايد ناپديد شود و سوسياليست ها مواظب اند كه در مورد آنچه ا نگلس در اين باره نوشته است مشاجره نكنند؛ اما چون ناپديد شدن دولت در آينده اي بسياردور صورت مي‏گيرد، پس تا آن موقع بايد خود را براي بهره گيري از دولت آماده كرد تا لقمه هاي چرب ونرمي‏براي سياستمداران تهيه كند؛ و بهترين راه براي ناپديد شدن دولت اين است كه فعلاً ماشين حكومتي را قويتر كنند. اين روش استدلال مشابه روش استدلال گريبوي( Gribouille) است كه چون مي‏خواست زير باران خيس نشود خود رابه درون آب افكند.مي‏توان تمامي‏صفحات را با استدلالهاي متناقض، خنده دار و ياوه اي پر كرد كه محتواي رجز خوانيهاي سوسياليستهاي برجسته را تشكيل مي‏دهد. هيچ چيز آنها را سراسيمه نمي‏كند. آنان مي‏دانند چگونه در سخنرانيهاي مطنطن،غرا و بي سر و ته خود تقابلهاي مطلقا سازش ناپذير را با انعطاف پذيرترين فرصت طلبي تركيب كنند. يكي ازنمايندگان فرهيختۀسوسياليسم گفته است که آشكارترين نتيجه اي كه از مطالعه آثار ماركس گرفته اين است:هنر سازش دادن تقابلها از طريق به هم بافتن اباطيل.»(1)

» ادامه مطلب

فضا- زمان

درباره فضا و زمان نمي‏توان سخن گفت و نام آلبرت ‏اينشتاين و هرمان ‏مينكوفسكي را به ‏ميان نياورد.‏ اين دو دانشمند دريافت علمي ما را از فضا و زمان دگرگون كرده ‏اند. آلبرت ‏اينشتاين دراثرخويش «معني نسبيت» ‏مي‏نويسد:«نظريۀ نسبيت پيوندي نزديك با نظريۀ فضا- زمان دارد.»

در نظريۀ نسبيت عمومي ‏اينشتاين زمان همۀ ويژگي هاي خود را از دست ‏مي‏دهد. سه بُعد فضا و بُعد زمان در هم ادغام ‏مي‏شوند و پيوستاري چهار بعدي را‏مي‏سازند. هر نقطه از كيهان با مختصات فضا- زمان X4 , X3 , X2 , X1 معين ‏مي‏شود.‏اين مختصات فقط ارزش عددي دارند و به همين دليل ‏مي‏توانند به جاي يكديگر قرار گيرند.سرانجام در فيزيك نظری،فضا و زمان در عدد محض مستحيل ‏مي‏شوند.

» ادامه مطلب

زمان

گرچه فرم فضا براي ساخت جهان عيني اسطوره‏اي بسيار مهم است؛ با‏اين وصف اگر در مقولۀ فضا توقف كنيم هرگز نمي‏توانيم به هستي واقعي يا به «قلب» جهان اسطوره‏اي راه يابيم. خود اصطلاحي كه زبان با آن، جهان اسطوره‏اي را معرفي‏ مي‏كند، بيانگر همين نكته است. زيرا معناي اصلي«ميتوس»(=اساطير)، نه بينشي فضايي بلكه بينشي زماني را در بر دارد. ‏ميتوس به طور بارز«وجه» مربوط به زمان را ارائه‏ مي‏دهد كه در آن،جهان به منزلۀ يك كل ديده ‏مي‏شود

» ادامه مطلب

فضا

شهود اسطوره ای فضا موقعیتی میان ادراک حسی فضا و شناخت علمی فضا، یعنی هندسه، دارد. روشن است که فضای ادراک حسی، یعنی فضایی که حس بساوایی و حس بینایی ارائه می دهند، با فضای ریاضیات محض یکی نیست. در واقع میان این دو نوع فضا اختلاف بارزی وجود دارد. ویژگیهای فضای ریاضی صرفا از فضای حسی حاصل نمی شود، به عکس، برای رسیدن به فضای منطقی ریاضیات محض باید هر آنچه را ادراک حسی ارائه می دهد نفی کرد. مقایسه میان فضای فیزیولوژیک و فضای متریک، که هندسه ی اقلیدسی بر اساس آن بنا شده،این تقابل را از هر نظر اثبات می کند.

» ادامه مطلب

انديشه ی اسطوره‏اي همان اندازه با مفهوم عينيت از انديشه ی علمي متمايز‏مي‏شود كه با مفهوم خود از علّيت؛ زيرا مفهوم عينيت و مفهوم علّيت يكديگر را مشروط ‏مي‏كنند. فرم انديشه ی علّي فرم تفكر عيني و به عكس ، فرم انديشه ی عيني فرم تفكر علّي را معين‏مي‏كند. علم درآميختگي و درهم و برهمي ادراك های حسي را به نظم و ترتيب تحويل‏مي‏كندكه در آن رويدادهاي همانند، طبق قوانين كلي روي‏مي‏دهند. ابزار‏اين تحويل، علّيت است. انديشۀ اسطوره‏اي به طور طبيعي رابطۀ علت و معلولي را‏مي‏شناسد

» ادامه مطلب

اگراین فرضیه را بپذیریم که ذهن انسان دو ساختار اساسی دارد: یکی اسطوره ای ــ دینی و دیگری منطقی ــ علمی ،فقط بر اساس این فرضیه است که می توانیم مسئله ی "امتناع تفکر ِ" منطقی ــ علمی را در قلمرو اندیشه ی اسطوره ای ــ دینی مطرح کنیم ؛ یا این که ، ساختار ذهن انسان را یکی بدانیم ولی دو نوع کارکرد به آن نسبت دهیم : یکی کارکرد اسطوره ای ــ دینی و دیگری کارکرد منطقی ــ علمی . بر پایه ی فرضیه ی اخیر نیز می توان مسئله مذکور را مطرح کرد ؛ اما ، تا آنجا که نگارنده با آثار آقای دکتر آرامش دوستدار آشنایی دارد، هیچ کدام از این دوفرضیه اساس بحث ایشان قرار نگرفته است . از این رو، بحث ایشان فاقد مقدمات تئوریک لازم است . آنچه در پی می آید ، ارائه ی مقدمات تئوریک چنین بحثی است . این نوشته می کوشد تا فرم مقولات شناخت مانند " سوژه " و "ابژه " ، " علیت " ، " فضا " ، "زمان " و...را در این دو نوع ساختار ( یا کارکرد ) نشان دهد .

» ادامه مطلب

نكته مهمي كه باقي مي‏ماند اين است كه مستبد شرقي مي‏تواند هر زمان ميل نمايد اموال اشخاص را مصادره كند و كم و بيش بر تجارت خارجي و توليد و توزيع محصولات نظارت داشته باشد. سوسياليسمي كه ماركس تبليغ مي‏كرد و وظايفي كه براي ديكتاتوري پرولتاريا بر مي‏شمرد با خصلتهاي جامعۀ شرقي و استبداد شرقي هماننديهايي داشت.

تاريخچۀ مفهومِ استبداد شرقي

یدالله موقن

» ادامه مطلب

می بینیم که فردوسی مراسم ومناسک قربانی کردن را درک نمی کند واظهار نظرش کاملاً گمراه کننده وبی مورد است.چون فاصلۀ زمانی میان فردوسی باعصر اساطیر بسیار طولانی است ذهنیت فردوسی دیگر ، ذهنیت عصر حماسه نیست.در هیچ نوع ژانر ادبی دیگری جز حماسه میان اسطوره وشعرچنین پیوند تنگاتنگی وجود ندارد.ولی به خاطر فاصلۀ زمانی، فردوسی شعایر و مناسک کهن دینی را درک نمی کند. ذهنیت فردوسی سیاسی است و همه چیز را دسیسه و توطئۀ درباریان می داند.گویی در ذهنیت او، مناسک و مراسم دینی جایی ندارند .و این نقص بزرگ،از اعتبار فردوسی به عنوان یک شاعر حماسی می کاهد.

» ادامه مطلب

در قبایل ابتدایی، شاعران مقام پیامبران و غیبگویان را داشته اند و قریحه
......شاعری نیز موهبتی از سوی خدایان یا یکی

ذهنیت اسطوره ای نه تنها دست به سنجش انتقادی نمیزند، بلکه در جوامعی ی که اسطوره بر آنها فرمان میراند هرگونه تفکر انتقادی به شدت سرکوب میشود.

هر زبانی، نوعی جهان بینی است . بنابراین بعضی مطالب در زبانی آسانتر بیان میشوند و در زبانی دیگر دشوارتر؛ و....و

شاید کل تاریخ ایرانیان پیامد اسطورۀ سوشیانت باشد
گفت وگو با یدالله موق
(گفت و گوکننده: حامد مهدوی آزاد)

» ادامه مطلب

مختصري از فلسفه هنر ارنست كاسيرر

يادداشت مترجم
هنر و ادبيات در نوشته‏هاي ارنست كاسيرر اعتباري بسزا دارند.او در چهار اثر خود به طور گسترده به بررسي نظريات زيبايي شناسي و به مطالعۀ هولدرلين، لسينگ، شيلر،كلايست و گوته پرداخته است. او در فلسفۀ روشنگري(ترجمه يدالله موقن،تهران،انتشارات نيلوفر،چاپ دوم،1382) مفصلترين فصل كتاب را

» ادامه مطلب

ارتباط ماركسیسم با الهیات هگل (2)
مصاحبه با ید الله موقن

» ادامه مطلب

مصاحبه با یدالله موقن
ارتباط ماركسیسم با الهیات هگل 3

» ادامه مطلب