از سوی دیگر هدف ولتر نیز مبارزه با جهل و خرافات بود و برای همین به طور دائم با مصادر قدرت درگیر بود. ولتر همچنین با کلیسا در افتاد و در باره مدارا به ویژه مدارای دینی مطالب بسیاری نوشت و کلیسا را عامل بدبختی اروپا و به ویژه فرانسه معرفی کرد. این مسائل باعث شده بود که افکار عمومی نسبت به مصادر قدرت از جمله کلیسا و دربار تحریک شوند و آنها را علت اصلی عقب ماندگی فکری و اجتماعی خود بدانند. چنین یورشی به وضع موجود و آن را برای افکار عمومی زیر سئوال بردن، در آثار روسو و ولتر بیش از دیگر روشنفکران قرن هجدهم مشهود است. بنابراین عقایدی که توسط ولتر و روسو اظهار می شد، باعث آن می شد که دید سنتی مسیحی سست شود و مردم نیز با دید تازه ای به جهان بنگرند.

» ادامه مطلب

همانطور که می دانید مساله کشور ما پس انقلاب مشروطه تا کنون مساله تجدد بوده است.
از سوی دیگر می دانیم که کاسیرر در آثار خود و به ویژه آثار تاریخی فلسفی اش به بررسی منشاهای مدرنیته پرداخته است. شاید بتوان مهم ترین اثر کاسیرر را کتاب مساله شناخت در زمان های جدید دانست. کاسیرر در این کتاب چهار جلدی به طور مفصل و دقیق منشاءهای مدرنیته و تجدد را مورد مداقه و بررسی قرار داده است.
علاوه بر این کتاب چهار جلدی، کاسیرر دارای سه تک نگاری دیگر در باره ریشه های تاریخی و فکری مدرنیته نیز است. این کتاب ها عبارتند از؛ فرد و کیهان در فلسفه رنسانس، فلسفه روشنگری، و نوزایی افلاطونی در انگلستان و مکتب کمبریج .
کاسیرر در کتاب "فرد و کیهان در فلسفه رنسانس" به بررسی شکل گیری فردیت و مفهوم طبیعت و کیهان می پردازد. یعنی زمانی فردیت در جامعه ای شکل می گیرد که مفهوم طبیعت و کیهان نیز شکل گرفته باشد.
این مساله ای است که در تجدد ایرانی هیچگاه مورد توجه قرار نگرفته است و از همین جهت بود که من اقدام به ترجمه آثار کاسیرر به زبان فارسی کردم.

» ادامه مطلب

من

واژۀ عرفانی را در معنای دقیقاً تعریف شده اش به کار می برم وآن را چنین تعریف می کنم که منظور از ذهنیت «عرفانی»، ذهنیتی است که به نیروها و تأثیرات و اعمالی اعتقاد دارد که گرچه آنها را از طریق حواس نمی تواند درک کند اما وجودشان را واقعی می پندارد. به دیگر سخن ، واقعیتی که انسانهای ابتدایی را احاطه کرده است خود سرشتی عرفانی(یا جادویی) دارد.

در نظر انسان ابتدایی هیچ پدیده ای نیست که صرفاً پدیده ای فیزیکی باشد، البته به آن معنایی که ما اصطلاح «فیزیکی» را به کار می بریم. تموج آب ، وزش باد، ریزش باران، یک صورت ، یک رنگ و هر پدیده طبیعی دیگری را به آن شکلی که ما آن را درمی یابیم یعنی این پدیده ها را به صورت ترکیب حرکاتی که نسبت مشخص و معینی با حرکات پیش و حرکات پس از خود دارند انسان ابتدایی درک نمی کند.
در حقیقت اندامهای ادراک او تغییر مکان جسمی را همانند ما درک می کند، مثلاً ذهن انسان ابتدایی طبق تجربه های پیشین خود اشیای مشابه را به آسانی تشخیص می دهد. خلاصه کلام آنکه همه فرایندهای فیزیولوژیکی و روان شناختی ادراک در او همانند ما صورت می گیرند، اما نتیجه این فرآیندها بی درنگ در هاله ای از آگاهی پیچیده قرار می گیرد که این آگاهی زیر سلطه بازنمایی های جمعی است. انسانهای ابتدایی با چشمانی همانند چشمان ما به جهان می نگرند ، اما ذهن آنان جهان را همانند ذهن ما درک نمی کند. می توان گفت که ادراک آنان از هسته ای تشکیل شده است که پیرامون آن را لایه ای از بازنمایی ها فرا گرفته است که غلظت متغیری دارند. این بازنمایی ها منشأ اجتماعی دارند. اما این تشبیه ، خام و نادقیق است، زیرا انسان ابتدایی هیچ احساسی از چنین هسته و لایه پیرامونی آن ندارد. این ما هستیم که این دو را از هم جدا می کنیم زیرا ما براساس عادات ذهنی مان نمی توانیم امور را بدون کمک گرفتن از چنین تقسیم بندیهایی درک کنیم در ذهن انسان ابتدایی کلاف پیچیده بازنمایی ها را نمی توان از هم گشود و آنها را از یکدیگر تفکیک کرد.
تفاوت بارزی که میان ذهنیت ابتدایی و ذهنیت ما وجود دارد خود راحتی در ادارک عادی یا ادراک حسی ساده ترین اشیاء نشان می دهد. ادراک انسان ابتدایی از آن رو اساساً عرفانی است چون سرشت بازنمایی های جمعی اشت که بخش مدغم هر ادراکی را تشکیل می دهند عرفانی است. اما بازنمایی های جمعی ما ، لااقل در مورد بیشتر چیزهایی که ما را احاطه کرده اند دیگر سرشتی عرفانی ندارند.
هیچ چیز در ادراک آنان و ادراک ما همانند نیست. برای کسانی چون ما، یعنی کسانی که به زبانی آشنای با ما سخن می گویند، برای ورود به شیوه تفکر انسانهای ابتدایی دشواری رفع ناشدنی وجود دارد.

» ادامه مطلب

چاپ سوم فلسفه روشنگری نوشته ارنست کاسیرر ترجمه یدالله موقن منتشر شد


تهران ، انتشارات نیلوفر ، شهریور 1389 ، 543 صفحه قیمت شمیز 9500 تومان

گفتگو با یدالله موقن درباره سه کتابی که منتشر کرده است
گفتگو کننده حامد زارع
چاپ شده در ضمیمه مهر نامه به تاریخ مهر ماه 1389
***
آنچه موجب تفاوت در ذهنیت می شود بازنمایی ها یا تصورات جمعی است که از همان دوران کودکی بر ذهن انسان تاثیر می گذارند و آن را شکل و فرم می دهند. این بازنمایی ها را اجتماع بر ذهن تک تک افراد منقش می کند. پس سرشت این بازنمایی ها جمعی است نه فردی. اگر بازنمایی های جمعی مورد نظرمان باشد، ذهنیت ابتدایی را عرفانی می نامیم و اگر پیش-پیوندهای این بازنمایی ها مد نظر مان قرار گیرداین ذهنیت را پیش-منطقی می خوانیم. پیش-پیوندهای بازنمایی های جمعی، که موجد پیدایش پیش- داوری هامی شوند، جلو رشد ذهنی فرد را می گیرند و ذهن را به سمت و سویی که این پیش-پیوندها پیشاپیش تعیین کرده اند، می کشانند. این موضوع توضیح می دهد که چرا ذهن نویسندگان ایرانی پر از پیش- داوری است و چرا آنان نمی توانند امور ذهنی را از امور عینی تمیز دهند وامور را تحلیل کنند و چرا تحقیق و پژوهش در کشورهایی مثل کشور ما تحقق نیافتنی است. این موضوع که ذهنیت ابتدایی پایبند اصل امتناع تناقض نیست، در آثار نویسندگان ایرانی مانند جلال آل احمد و علی شریعتی آشکار و مشهود است؛ حتی آقای دکترعبدالکریم سروش که یکی از داعیان «نواندیشی دینی» و «روشنفکری دینی» است در ذهن پیش-منطقی و عرفانی خود عرفان مولوی را با نئوپوزیتیویسم پوپر سازش داده است، بی آنکه این «آمیختگی» برایش مسئله ساز باشد.ایشان اکنون پرچم جنگ با سکولاریسم فلسفی را بر افراشته اند بی آن که متوجه باشند یکی از بارز ترین نمایندگان سکولاریسم فلسفی کارل پوپر است!می بینیم که ذهن پش-منطقی ایشان ناتوان از درک چنین تناقضاتی درون ذهنشان است! ذهن روشنفکران ما اعم از «سکولار» و «مذهبی» ذهنی است پیش-مدرن که بازنمایی های جمعی جامعه ما آن را به آنان القا کرده است. تجربه بر این ذهن پیش-مدرن، پیش-رنسانسی و پیش-روشنگری بی تاثیر است. ساعت این ذهن در قرن دهم میلادی خوابیده است و گویی برایش رنسانس و روشنگری و تحولات علمی قرن های نوزدهم و بیستم، وجود خارجی ندارند. این ذهنیت، ذهنیتی اسطوره ای است که زمان تاریخی را درک نمی کند و فرا-زمانی و فرا-مکانی است.

» ادامه مطلب

گفت‎وگو با یدالله موقن دربارة کتاب «کارکردهای ذهنی در جوامع عقب ‎مانده»

روان‎کاوی انسان ابتدایی

گفتگو کننده علیرضا جاوید

ویژه نامه روز نامه شرق پنجشنبه 25شهریور 1389

» ادامه مطلب

آنچه را لوی-برول در بارۀ ذهنیت ابتدایی می گوید نگارنده در آثار و سخنان «روشنفکران » ایرانی مشاهده کرده است.آنان طوطی وار به یکدیگر می گویند «تاریخ» نشانتان خواهد داد!اما انان پی نبرده اندکه ذهن پیش-منطقی آنان پذیرای درسهای« تاریخ » یا تجربه نیست.آگاهی تاریخی در دورۀ روشنگری ظهور می کندو در قرن نوزدهم که قرن تاریخ نامیده می شود به کمال خود می رسد.سرشت ذهن اسطوره ای روشنفکر ایرانی بی زمان و ضد تاریخی است؛از این رو آگاهی ِتاریخی بدان نفوذ نمی کند. آنچه را لوی-بول آمیختگی می نامدو اندیشۀ ابتدایی را زیر سیطرۀ آن می داند ، نگارنده در سخنان و نوشته های « روشنفکران» ایرانی اعم از روشنفکر « سکولار » و «روشنفکر دینی »مشاهده کرده است.اندیشۀ « روشنفکر» ایرانی پایبند اصل امتناع تناقض نیست بلکه از قانون آمیختگی پیروی می کند. 1-

» ادامه مطلب

در سالهای آغازین سدة بیستم آلبرت اینشتاین نظریة نسبیت (1905) را ارائه داد و اساس فیزیک نیوتنی را متزلزل ساخت. او اعلام کرد که فضای مطلق و زمان مطلق وجود ندارند و این دو نسبی اند و به جای فضا و زمان باید از پیوستار چهاربُعدی فضا- زمان سخن گفت. نظریة نسبیت اینشتاین سروصدای زیادی به پا کرد.
چند سالی از ارائه نظریة نسبیت نگذشته بود که لوسین لوی- برول فیلسوف، جامعه شناس و انسان شناس فرانسوی اصل یگانگی خرد انسانی را که همه می پنداشتند اصلی فرازمانی و فرامکانی است متزلزل کرد. او نسبیت منطقی و نسبیت زبانی و نسبیت فرهنگی را مطرح ساخت. کتاب او کارکردهای ذهنی در جوامع عقب مانده (1910) مانند نظریة نسبیت اینشتاین جنجال آفرید. نام آلبرت اینشتاین، کم و بیش، برای فرهیختگان آشناست. اما لوسین لوی- برول کیست و نظریه اش چیست؟

» ادامه مطلب

» ادامه مطلب

1-کار کرد های ذهنی در جوامع عقب مانده اثر لوی-برول ترجمۀ یدالله موقن(تهران،نشر هرمس ،1389) ده +528 صفحه گالینگور 12000 تومان(نایاب ) ،شمیز 9000 تومان

2-ارنست کاسیرر: فیلسوف فرهنگ نوشتۀ یدالله موقن (تهران ، دفتر پژوهشهای فرهنگی ،1389) 176 ضفحه شمیز قیمت 4800 تومان

3-لوسین لوی-برول و مسءلۀ ذهنیت ها نوشتۀ یدالله موقن (تهران ، دفتر پژوهشهای فرهنگی ،1389) 150 ضفحه شمیز قیمت 4400 تومان

فلسفۀ صورت های سمبلیک نظریۀ کشاکش نیروهای اجتماعی را نیز مطرح می کند. صورت های سمبلیک مختلف به منزلۀ واقعیت های اجتماعی انضمامی (= کانکریت) هم هماهنگی و هم رویارویی ایجاد می کنند.
مهمترین این رویارویی ها، تقابل میان شیوۀ اسطوره ای درک جهان با شیوۀ غیراسطوره ای آن است.
. کشاکش میان علم و دین، قانون شرع با قانون سکولار، هنر با تکنولوژی، و اخلاق با ارزش گذاری اقتصادی ، کشاکش های فرهنگیِ آشنایی هستند که بارها و بارها در تاریخ مشاهده شده اند. دیدگاه های متخاصم هنر، علم، دین و تکنولوژی با یکدیگر را نمی توان با نشان دادن این که همۀ آنها را می توان از لحاظ فلسفی به منزلۀ صورت های سمبلیک دانست از میان برد.

» ادامه مطلب

تأثیر نظریۀ ذهنیت ابتدایی لوسین لوی – برول بر سوررئالیسم و به ویژه بر ژانر ادبی مدرنیسم نوشتۀ یدالله موقن
Y.Moughen ,Levy-Bruhl's Influence on Surrealism and Avantguard Literature

» ادامه مطلب

موضوعی که بیشتر کاسیررشناسان، به رغم اختلافشان در تفسیر فلسفۀ کاسیرر، بر سر آن توافق نظر دارند شاید این باشد که ارنست کاسیرر بزرگترین فیلسوف فرهنگ در قرن بیستم بود.

1-

» ادامه مطلب

روشنگری خروج انسان از صغارتی است که خود بر خویش تحمیل کرده است. صغارت، ناتوانی در به کاربردن فهم خود بدون راهنمایی دیگری است. این صغارت خود- تحمیلی است اگر علت آن نه در سفیه بودن بلکه در فقدان عزم و شهامت در به کارگیری فهم خود بدون راهنمایی دیگری باشد. شعار روشنگری این است : Sapere Aude «در به کار گیری فهم خود شهامت داشته باش»!

» ادامه مطلب

(مصاحبه ی حامد يوسفي با یدالله موقن )
>.>

» ادامه مطلب