آسمان بیش ازپیش حیرت انگیز شده است

آسمان بیش ازپیش حیرت انگیز شده است
چاپ شده در مجله آسمان شماره 3(تهران ، 30مهرماه 1390 )

در دهه اخیر موضوع «ماده سیاه» و «انرژی سیاه» ذهن کیهان شناسان را به خود مشغول داشته است. البته ماده سیاه چیزی غیر از «جسم سیاه» است که در ترمودینامیک برای بحث در باره تابش به کار می‌رود و به «نظریه کوانتا» توسط ماکس پلانک منجر شد؛ به این معنی که انرژی به صورت بسته بندی است.
«ماده سیاه» همچنین چیزی غیر از «سیاه چاله‌ها» است. این که ماده سیاه از چه چیزی ساخته شده، هنوز به درستی معلوم نیست. اما مسلما ساختاری مانند اتم ندارد. شاید یکی از ذرات بنیادی مانند «نوترینو» باشد.
آسمان بیش ازپیش حیرت انگیز شده است
چاپ شده در مجله آسمان شماره 3(تهران ، 30مهرماه 1390 )

یدالله موقن
زمانی که دانشجوی رشته فیزیک در «دانشگاه هال انگلستان» بودم، از استادان خود می‌شنیدم که می‌گفتند فیزیکدان پژوهشگر، کتاب نمی‌خواند بلکه پژوهش‌های تازه‌ای را که در قلمرو تخصصی‌اش صورت می‌گیرند و در نشریات فیزیکی منتشر می‌شوند مورد مطالعه و بررسی قرار می‌دهد.
گرچه من پژوهشگر نیستم اما به دلیل این که اکنون مشغول نوشتن مقدمه‌ای بر ترجمه خود از کتاب «نسبیت اینشتین» نوشته ارنست کاسیرر هستم، ناچار شدم که بعضی مقاله‌های مربوط به آخرین پژوهش‌ها در قلمرو کیهان شناسی را مطالعه کنم. از آنجا که عنوان نشریه شما هم آسمان است، مناسب دیدم که مطالبی را به اختصار در این زمینه به رشته تحریر درآورم.
در دهه اخیر موضوع «ماده سیاه» و «انرژی سیاه» ذهن کیهان شناسان را به خود مشغول داشته است. البته ماده سیاه چیزی غیر از «جسم سیاه» است که در ترمودینامیک برای بحث در باره تابش به کار می‌رود و به «نظریه کوانتا» توسط ماکس پلانک منجر شد؛ به این معنی که انرژی به صورت بسته بندی است.
«ماده سیاه» همچنین چیزی غیر از «سیاه چاله‌ها» است. این که ماده سیاه از چه چیزی ساخته شده، هنوز به درستی معلوم نیست. اما مسلما ساختاری مانند اتم ندارد. شاید یکی از ذرات بنیادی مانند «نوترینو» باشد. چراکه ماده سیاه مانند نوترینو می‌تواند به آسانی حتی از خورشید عبور کند.در هر لحظه شاید میلیون ها ماده سیاه از کالبد هر انسانی عبور می کند. ماده سیاه نه تابش الکترو مغناطیسی دارد و نه به آن واکنش نشان می‌دهد. نام این ذره بنیادی را «ویسپ» گذاشته‌اند. وجودش فقط به خاطر نیروی جاذبه‌اش و نیز به علت انحنایی که در اشعه ی ستارگانی که از نزدیکی آن گذر می کنند ایجاد می کند کشف شدنی است. ماده سیاه باعث انسجام و پایداری کهکشان‌ها می‌شود.
اما بر عکس ماده سیاه که باعث پایداری و استحکام کهکشان‌ها است، اکنون کیهان شناسان و فیزیکدانان به نیروی مرموزی پی برده‌اند که باعث افزایش سرعت انبساط کیهان می‌شود. این نیروی مرموز را «انرژی سیاه» نامیده‌اند. انرژی سیاه نه تنها کهکشان‌ها را از هم دورمی‌ کند، بلکه در درازمدت همه چیز را از هم می‌گسلاند که از آنجمله می‌توان به گسیخته شدن اتم‌ها نیز اشاره کرد.
بعضی ازکیهان شناسان معتقدند که پنج درصد جرم هر کهکشانی را ماده معمولی و یک چهارم جرم آن را «ماده سیاه» و حدود سه چهارم باقی‌مانده آن را «انرژی سیاه» تشکیل می‌دهد. سن کیهان از زمان بیگ بنگ یا انفجار بزرگ که موجب پیدایش کیهان شد، حدود 14 میلیارد و 300 میلیون سال می‌دانند. 7 میلیارد سال اولیه را ماده سیاه حاکم بوده – یعنی نیروی جاذبه دست بالا را داشته – و 7 میلیارد سال دوم را انرژی سیاه حاکم بوده است که موجب دور شدن کهکشان‌ها از هم و حتی به گسیخته شدن آنها و سرانجام گسیختن خود اتم‌ها نیز منجر خواهد شد.

مطلب بالا حدود دو ماه پیش نگاشته شده است . پس ازنوشتن این مطلب برندگان جایزه نوبل درفیزیک اعلام شدند. برندگان امسال سه فیزیک دان هستند که با مطالعه سوپر نوواها پی برده بودند که سرعت انبساط جهان نه تنها کم نشده بلکه افزایش نیز یافته است . از طریق کشف افزایش سرعت انبساط کیهان بود که فیزیک دانان معتقد شدند که باید نیرویی قویتر ازنیروی جاذبه باشد که موجب افزایش سرعت انبساط کیهان می شود . این نیروی ناشناخته را نیروی سیاه یا .انرژی سیاه نامیده اند. اما ماهیت این نیرو چیست هیچکس نمی داند